શું ‘પ્રેસ રજિસ્ટ્રેશન બિલ’થી ખરેખર મીડિયા થશે ‘આઝાદ’ ? આપણે ઈન્ટરનેટના ફાયદા વિશે વાત કરીએ પણ એમાં કોઈ શંકા નથી કે દુનિયાને ઈન્ટરનેટથી જેટલો ફાયદો થયો છે તેટલો જ નુકસાન પણ થયું છે
આપણે બધા જાણીએ છીએ કે ભારતની સ્વતંત્રતા ચળવળમાં પ્રેસે કેટલી મોટી ભૂમિકા ભજવી હતી. આઝાદી પછીથી પ્રેસ બહુમતી અને વિચારની સ્વતંત્રતાના રક્ષણમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહ્યું છે, પરંતુ ઓનલાઈન મીડિયા અને ઈન્ટરનેટના આગમનથી સમગ્ર વિશ્વમાં માહિતીની પહોંચનો વ્યાપ પણ વધ્યો છે. આજના સમયમાં કોઈપણ વ્યક્તિ ઘરે બેસીને કોઈપણ દેશમાં શું ચાલી રહ્યું છે તેની માહિતી સરળતાથી મેળવી શકે છે.
શું ‘પ્રેસ રજિસ્ટ્રેશન બિલ’થી ખરેખર મીડિયા થશે ‘આઝાદ’ ?
આપણે ઈન્ટરનેટના ફાયદા વિશે વાત કરીએ પણ એમાં કોઈ શંકા નથી કે દુનિયાને ઈન્ટરનેટથી જેટલો ફાયદો થયો છે તેટલો જ નુકસાન પણ થયું છે. આમાંનો એક ગેરફાયદો સામાન્ય લોકો સુધી ખોટી માહિતીનો પ્રસાર છે, જેને આપણે ફેક ન્યૂઝ પણ કહીએ છીએ. આવી સ્થિતિમાં કેન્દ્ર સરકારે ભારતમાં પ્રેસની સ્વતંત્રતા અને બિઝનેસ કરવાની સરળતા લાવવા માટે એક નવા યુગની શરૂઆત કરી છે.
વાસ્તવમાં, 3 ઓગસ્ટે રાજ્યસભામાં પસાર થયા પછી 21 ડિસેમ્બરે પ્રેસ અને સામયિક નોંધણી બિલ, 2023 લોકસભામાં પણ પસાર કરવામાં આવ્યું હતું. આ બિલને પ્રેસ એન્ડ રજિસ્ટ્રેશન ઑફ પીરિયૉડિકલ બિલ (PRP બિલ) પણ કહેવામાં આવે છે.
હવે જો આ બિલ આગામી દિવસોમાં કાયદો બનશે તો તેને પ્રેસ એન્ડ બૂક રજીસ્ટ્રેશન એક્ટ 1867નો અંત અને સંસ્થાનવાદી યુગનો બીજો કાયદો ગણવામાં આવશે.
આવી સ્થિતિમાં ચાલો આ અહેવાલમાં વિગતવાર સમજીએ કે પ્રેસ બિલ 2023 શું છે અને આ બિલ 1867ના પ્રેસ એન્ડ બુક રજિસ્ટ્રેશન એક્ટથી કેટલું અલગ છે.
શું છે નવું પ્રેસ બિલ 2023 ?
શું છે નવું પ્રેસ બિલ 2023 ?
પ્રેસ અને સામયિક નોંધણી બિલ 2023 ઓનલાઇન માધ્યમ દ્વારા શિર્ષકોની ફાળવણી અને સામયિકોની નોંધણીની પ્રક્રિયાને સરળ બનાવે છે. જો સાદી ભાષામાં સમજીએ તો વર્તમાન કાયદા મુજબ, જો કોઈ વ્યક્તિ સામયિક, સામયિક કે અખબાર પ્રકાશિત કરવા માંગે છે, તો સૌ પ્રથમ તેણે તે મેગેઝિનનું રજિસ્ટ્રેશન કરાવવું પડશે.
એટલું જ નહીં, તે રજિસ્ટ્રેશનના નિયમો પણ સરળ નથી. આ માટે વ્યક્તિએ અનેક સ્તરના કાગળની કામગીરી કરવી પડે છે. આ ક્રિયામાં ઘણો સમય પણ લાગી શકે છે, પરંતુ સરકારના નવા બિલમાં આ રજિસ્ટ્રેશનની પ્રક્રિયા થોડી સરળ કરવામાં આવી છે.
શું છે જુનો કાયદો ?
શું છે જુનો કાયદો ?
પ્રેસ અને સામયિક નોંધણી બિલનો મુસદ્દો વર્ષ 1867માં તૈયાર કરવામાં આવ્યો હતો. તે સમયે ભારતમાં અંગ્રેજોનું શાસન હતું. આ કાયદો પ્રેસ, અખબારો અને પુસ્તક પ્રકાશકો પર સંપૂર્ણ નિયંત્રણ રાખવા માટે લાવવામાં આવ્યો હતો. જો કોઈ પ્રકાશક કે વ્યક્તિ આ કાયદા હેઠળ નિર્ધારિત નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરશે તો તેણે ભારે દંડ અને જેલ સહિતની સજા ચૂકવવી પડશે.
હવે નવું બિલ રજૂ કરતી વખતે સરકારે એવી દલીલ પણ કરી હતી કે ભારતમાં મીડિયાની સ્વતંત્રતા જાળવી રાખવા માટે જૂના કાયદાને નાબૂદ કરીને નવો કાયદો લાગુ કરવો જરૂરી છે. કેન્દ્ર સરકારના મતે અંગ્રેજોએ બનાવેલો આ કાયદો આજના મીડિયાની જરૂરિયાતો અને વ્યવસાય સાથે સંપૂર્ણ રીતે મેળ ખાતો નથી.
વિસ્તારથી સમજો 1867નો કાયદાથી કેટલો અલગ છે આ કાયદો
1. પ્રેસ એન્ડ બુક રજિસ્ટ્રેશન એક્ટ 1867 હેઠળ, જિલ્લા મેજીસ્ટ્રેટને કોઈપણ સામયિકની નોંધણી સ્થગિત અથવા રદ કરવાનો અધિકાર છે, પરંતુ પ્રેસ બિલ 2023 પસાર થયા પછી આ નોંધણી કરવાનો અધિકાર પ્રેસ રજિસ્ટ્રાર જનરલ પાસે રહેશે.
2. જૂના કાયદા અનુસાર, સામયિકો, સામયિકો અથવા અખબારોના પ્રકાશકોએ પ્રકાશન પહેલાં ડીએમને એફિડેવિટ આપવું પડશે, પરંતુ નવા બિલમાં આવી કોઈ શરત રાખવામાં આવી નથી. આનો અર્થ એ થયો કે પ્રકાશકે ડીએમને એફિડેવિટ આપવાની જરૂર રહેશે નહીં.
3. પ્રેસ એન્ડ બુક રજિસ્ટ્રેશન એક્ટ 1867 મુજબ, જો કોઈપણ અખબાર અથવા મેગેઝિન ખોટી માહિતી પ્રકાશિત કરે છે, તો પ્રકાશકને ઓછામાં ઓછા 2,000 રૂપિયાનો દંડ અને 6 મહિનાની જેલ થઈ શકે છે. પરંતુ નવો નિયમ કહે છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ નોંધણી વગર મેગેઝિન કે અખબાર પ્રકાશિત કરવાનો પ્રયાસ કરે તો જ તેને જેલની સજા થઈ શકે છે.
4. પ્રેસ બિલ 2023 મુજબ, કોઈપણ વ્યક્તિ કે જેને અગાઉ કોઈપણ આતંકવાદી પ્રવૃત્તિ અથવા કોઈપણ ગેરકાયદેસર કામ માટે સજા કરવામાં આવી હોય, અથવા દેશની સુરક્ષા સાથે સમાધાન કરવા માટે કંઈપણ કર્યું હોય, તો તેને મેગેઝિન અથવા અખબાર પ્રકાશિત કરવાનો અધિકાર રહેશે નહીં.
5. ડિજિટલ મીડિયા- સમાચારોને પણ આ કાયદાના દાયરામાં લાવવામાં આવ્યા છે. ડિજિટલ મીડિયા માટે વન ટાઈમ રજિસ્ટ્રેશન એટલે કે ઓટીઆર દ્વારા રજિસ્ટ્રેશન કરાવવું પણ ફરજિયાત રહેશે, ત્યારબાદ જ તેઓ કોઈપણ સમાચાર આપી શકશે. અગાઉ ડિજિટલ મીડિયા આ કાયદાના દાયરામાં આવતું ન હતું.
6. ઉપરોક્ત નિયમોમાં ફેરફારો ઉપરાંત પ્રેસ બિલ 2023માં એક નવી જોગવાઈ ઉમેરવામાં આવી છે. એપેલેટ ઓથોરિટીના. આ જોગવાઈ હેઠળ, પ્રેસ અને નોંધણી એપેલેટ બોર્ડ બનાવવામાં આવશે. આ બોર્ડમાં પ્રેસ કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયાના એક અધ્યક્ષ અને બે સભ્યો હશે. જો પ્રકાશકને નોંધણી કરવાનો ઇનકાર કરવામાં આવે, PRG દ્વારા કોઈપણ દંડ લાદવામાં આવે અથવા નોંધણી મોકૂફ રાખવામાં આવે, તો પ્રકાશક આ બોર્ડમાં ફરિયાદ નોંધાવી શકે છે.
નવા કાયદામાં કયા નિયમોમાં સજાની છે જોગવાઇ
નવા કાયદામાં કયા નિયમોમાં સજાની છે જોગવાઇ
જો કોઈ પ્રકાશન કોઈ મેગેઝીન કે અખબાર રજિસ્ટ્રેશન વગર પ્રકાશિત કરે છે, તો આવી સ્થિતિમાં પ્રકાશક અથવા વ્યક્તિને 5 લાખ રૂપિયાનો દંડ અથવા છ મહિના સુધીની જેલની સજા થઈ શકે છે. જો તમે વાર્ષિક સ્ટેટમેન્ટ સમયસર સબમિટ ના કરો તો પ્રકાશક, કંપની અથવા વ્યક્તિ પર 20,000 રૂપિયાના દંડની જોગવાઈ છે.
આ કાયદાને રજૂ કરતાં સરકારે શું કહ્યું
લોકસભામાં પ્રેસ એન્ડ પીરિયડિકલ રજિસ્ટ્રેશન બિલ, 2023 રજૂ કરતી વખતે માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રી અનુરાગ સિંહ ઠાકુર કહે છે – કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા લાવવામાં આવેલ આ બિલ મોદી સરકારનો ગુલામીની માનસિકતા ખતમ કરવાનો અને નવા કાયદા લાવવાનો પ્રયાસ છે. નવું ભારત. એક બીજું પગલું રજૂ કરે છે.
તેઓ વધુમાં કહે છે કે નવા કાયદાનો હેતુ દેશમાં ફેક ન્યૂઝ પર અંકુશ લાવવાનો, ગુનાખોરીનો અંત લાવવાનો અને બિઝનેસ કરવામાં સરળતા લાવવાનો છે. તે સરકારની પ્રાથમિકતા છે. તેમણે કહ્યું કે માલિકીની નોંધણીની પ્રક્રિયા જેમાં ક્યારેક 2-3 વર્ષનો સમય લાગતો હતો, તે હવે 60 દિવસમાં પૂર્ણ થશે.
પીઆરપી કાયદાનો સમાચાર પત્ર ઉદ્યોગ પર શું પ્રભાવ પડશે ?
પીઆરપી કાયદાનો સમાચાર પત્ર ઉદ્યોગ પર શું પ્રભાવ પડશે ?
પીટીઆઈના એક અહેવાલમાં આ પ્રશ્નના જવાબમાં ઈન્ડિયન ન્યૂઝપેપર સોસાયટીનું કહેવું છે કે આ નવું બિલ અખબારો અથવા પ્રકાશકોને મહત્વપૂર્ણ લાભ આપવા માટે લાવવામાં આવી રહ્યું છે. જો આપણે જૂના કાયદાની વાત કરીએ તો તેમાં કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારના સ્તરે ઘણી ઓફિસોનો સમાવેશ થતો હતો. જેના કારણે તેને રજિસ્ટ્રેશન કરવામાં કે કોઈ પરવાનગી મેળવવામાં ઘણો સમય લાગતો હતો. હવે નવા કાયદાથી એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે આ પ્રક્રિયાઓને સુવ્યવસ્થિત કરવામાં આવશે અને પ્રેસને લગતી બાબતોમાં સરકારની મંજૂરીમાં ઘટાડો થશે અને તેને યોગ્ય રીતે ચલાવવા માટે સુવિધા આપવામાં આવશે.
શું બિલની અસર સમાચાર પત્રોની ગુણવત્તા પર પડશે
આ પ્રશ્નના જવાબમાં ઈન્ડિયન ન્યૂઝપેપર સોસાયટીએ જણાવ્યું હતું કે જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ અને પોલીસ વડાઓની મંજૂરી દૂર કરવી એ સકારાત્મક પગલું છે. જૂના કાયદામાં ભારે દંડ તેમજ પ્રેસ પર સંપૂર્ણ નિયંત્રણ જેવા નિયમો હતા.
નીચે આપેલી લીંક પર ક્લિક કરીને જોડાઓ Abhayam news સાથે.
વોટ્સેપ પર સમાચાર મેળવવા અહીં ક્લિક કરીને Hi લખી મેસેજ કરો
તમે અમને Whatsapp , Facebook , instagram અને Youtube પર પણ લાઇક અને ફોલો કરી જોડાઓ Abhayam news સાથે
