નોટબંધીને આજે 7 વર્ષ પૂર્ણ 2016ના ડિમોનેટાઈઝેશનની ચર્ચા પૂરી થઈ નથી, પરંતુ આ વર્ષે મે મહિનામાં 2000 રૂપિયાની નોટને પણ ચલણમાંથી દૂર કરવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. જાણો નોટબંધીના 7 વર્ષની સફર કેવી રહી.
- આજે 8 નવેમ્બર 2023 ના રોજ દેશમાં નોટબંધીના 7 વર્ષ પૂર્ણ થયા
- 8 નવેમ્બર 2016ના રોજ PM મોદીએ નોટબંધીની કરી હતી જાહેરાત
- દેશમાં રૂ. 500 અને રૂ. 1000ની નોટો પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો હતો
8 નવેમ્બર 2016નો દિવસ જ્યારે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી રાત્રે 8 વાગ્યે દૂરદર્શન પર આવ્યા અને જાહેરાત કરી કે મધ્યરાત્રિ એટલે કે 12 વાગ્યાથી દેશમાં રૂ. 500 અને રૂ. 1000ની નોટો પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવી રહ્યો છે અને તે કાનૂની ટેન્ડર નથી. રહેશે. પીએમ મોદીએ 500 અને 2000 રૂપિયાની નવી નોટ આવવાની જાહેરાત પણ કરી હતી. આ નોટબંધીના સમાચાર આવતાની સાથે જ દેશમાં એવી અંધાધૂંધી મચી ગઈ કે સામાન્ય લોકોથી લઈને ખાસ લોકો સુધી દરેક તેની અસરથી પ્રભાવિત થયા,
નોટબંધીને આજે 7 વર્ષ પૂર્ણ
તેની સાથે જોડાયેલી ઘટનાઓ માત્ર હેડલાઈન્સનો ભાગ બનતી રહી. આજે 8 નવેમ્બર 2023 ના રોજ દેશમાં નોટબંધીના 7 વર્ષ પૂર્ણ થયા છે અને જ્યારે આપણે પાછળ ફરીએ છીએ, ત્યારે આપણને ખ્યાલ આવે છે કે આજે પણ આપણે ડિમોનેટાઇઝેશનની અસરોથી પોતાને અલગ કરી શક્યા નથી.
2000 રૂપિયાની નવી નોટો પ્રથમ વખત રજૂ કરવામાં આવી હતી
પીએમ મોદીની જાહેરાત પછી ભારતીય રિઝર્વ બેંકે રૂ. 500 અને રૂ. 2000 ની નવી નોટો રજૂ કરી જેને ‘મહાત્મા ગાંધી નવી સિરીઝ ઓફ નોટ્સ’ કહેવામાં આવે છે. દેશમાં સૌપ્રથમવાર રૂ. 2000ની નોટ રજૂ કરવામાં આવી હતી અને આ ગુલાબી રંગની નોટ રજૂ કરવા પાછળનું કારણ સરકારની દલીલ હતી કે આ નોટ મુખ્યત્વે મોટા વ્યવહારો માટે ઉપયોગી થશે અને લોકો માટે સુવિધાજનક રહેશે
મોદી સરકારે નોટબંધી પાછળ શું કારણ આપ્યું?
કેન્દ્ર સરકારે કહ્યું કે આ નિર્ણય 500 અને 1000 રૂપિયાની નકલી નોટોને રોકવા અને દેશમાં કાળા નાણાને રોકવા માટે લેવામાં આવ્યો છે. તેમજ આ પગલું આતંકવાદ સામે નકલી નોટોને રોકવા માટે સરકારનું હથિયાર બનશે. પીએમ મોદીની સત્તાવાર જાહેરાત બાદ રિઝર્વ બેંકના તત્કાલિન ગવર્નર ઉર્જિત પટેલ અને આર્થિક બાબતોના સચિવ શક્તિકાંત દાસે જણાવ્યું હતું કે 2011 અને 2016ની વચ્ચે દેશમાં તમામ મૂલ્યોની નોટોના સપ્લાયમાં 40 ટકાનો વધારો થયો છે. તેમાંથી આ સમયગાળા દરમિયાન રૂ.500 અને રૂ.1000ની નકલી નોટોમાં અનુક્રમે 76 ટકા અને 109 ટકાનો વધારો થયો છે. આ નકલી રોકડનો ઉપયોગ ભારત વિરુદ્ધ આતંકવાદી ગતિવિધિઓમાં થતો હતો, તેથી નોટોને ચલણમાંથી હટાવવાનો સરકારનો નિર્ણય યોગ્ય છે.
એક જ ઝટકામાં દેશની 86 ટકા કરન્સી ચલણમાંથી બહાર કાઢી લીધી
ડિમોનેટાઇઝેશનના નિર્ણય હેઠળ સરકારે એક જ ઝટકામાં દેશની 86 ટકા કરન્સી ચલણમાંથી બહાર કાઢી લીધી. લોકો પાસે તેમની જૂની નોટો બદલવા અને નવી નોટો મેળવવા બેંકોની બહાર કતારોમાં ઉભા રહેવા સિવાય કોઈ વિકલ્પ બચ્યો ન હતો. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, 2016ના ડિમોનેટાઈઝેશન દરમિયાન બેંકોની બહાર લાઈનોમાં કુલ 100 લોકોના મોત થયા હતા, જેના આધારે વિપક્ષે સરકાર પર આકરા પ્રહારો કર્યા હતા અને કહ્યું હતું કે આ પગલું ખોટું છે અને સરકાર મનસ્વી રીતે કામ કરી રહી છે. જો કે, તે સમયે અહેવાલો અનુસાર, દેશની જનતાએ તેમની ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી પરંતુ આ નિર્ણયમાં કેન્દ્ર સરકારને સમર્થન આપ્યું હતું અને કહ્યું હતું કે તેઓ કાળા નાણા અને નકલી નોટો સામેની આ લડાઈમાં સરકારની સાથે છે.
નોટબંધી બાદ બેંકોની બહાર લાંબી લાઈનો, અનેક લોકોના મોતના અહેવાલો
2016 ના નોટબંધી પછી લોકોએ તેમની 500 અને 1000 રૂપિયાની નોટો બદલવા અને તેમના ખાતામાં જમા કરાવવા માટે બેંકો તરફ વળવું પડ્યું. સરકારે નોટો જમા કરાવવા અને બદલવાની કેટલીક મર્યાદાઓ નક્કી કરી હોવાથી લોકોને તેમની પાસે રહેલા નાણાં બેંકોમાં સોંપવામાં ભારે મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. આ સમયે મીડિયા દરરોજ બેંકોની બહાર ભારે ભીડ અને સામાન્ય લોકોની લાંબી લાઈનોના ચિત્રોથી ભરાઈ ગયું હતું. ઘણા અહેવાલો એવા પણ આવ્યા કે કેટલાક લોકોએ લાઈનોમાં રાહ જોતા પોતાનો જીવ ગુમાવ્યો. જો કે, કેન્દ્ર સરકાર વતી, નાણા રાજ્ય મંત્રી પંકજ ચૌધરીએ આ વર્ષે માર્ચમાં સંસદમાં ટીએમસી સાંસદ અબીર રંજન બિસ્વાસના પ્રશ્નના જવાબમાં કહ્યું હતું કે, સરકાર પાસે આના કારણે કેટલા લોકોના મોત થયા તેનો કોઈ ડેટા નથી ચોંકાવનારી વાત એ છે કે ડિસેમ્બર 2016માં તત્કાલિન નાણામંત્રી અરુણ જેટલીએ સંસદમાં જ માહિતી આપી હતી કે નોટબંધીના સમયગાળા દરમિયાન એક ગ્રાહક અને 3 બેંક સ્ટાફ સભ્યો સહિત 4 લોકોના મોત થયા હતા. મૃતકોના પરિવારજનોને 44,06869 રૂપિયાનું વળતર આપવામાં આવ્યું છે.
સુપ્રીમ કોર્ટે 2016ના નોટબંધીને અયોગ્ય ગણાવી નથી
કેન્દ્ર સરકારના 2016 ના નોટબંધીના નિર્ણય વિરુદ્ધ સુપ્રીમ કોર્ટમાં ઘણી અરજીઓ દાખલ કરવામાં આવી હતી અને 7 વર્ષથી અલગ-અલગ બાબતો પર સુપ્રીમ કોર્ટમાં કેસ ચાલ્યા હતા. જો કે, તે જ વર્ષે એટલે કે જાન્યુઆરી 2023માં, સુપ્રીમ કોર્ટે પોતાનો ચુકાદો આપ્યો અને કહ્યું કે 2016માં 500 અને 1000 રૂપિયાની સિરીઝની નોટોના વિમુદ્રીકરણના કેન્દ્ર સરકારના નિર્ણયને અયોગ્ય ગણી શકાય નહીં.
2016ના ડિમોનેટાઇઝેશન અને 2023ના મિનિ ડિમોનેટાઇઝેશન વચ્ચેનો તફાવત
- 8 નવેમ્બર, 2016ના ડિમોનેટાઇઝેશન અને આ વર્ષે 19 મે, 2023ના રોજ રૂ. 2000ની નોટોના મિની ડિમોનેટાઇઝેશન વચ્ચે ઘણા તફાવત છે.
- વર્ષ 2016 માં, નોટબંધીની જાહેરાતની રાત્રે 500 અને 1000 રૂપિયાની નોટોની કાનૂની માન્યતા સમાપ્ત થઈ ગઈ હતી, જ્યારે 2000 રૂપિયાની નોટ હજુ પણ કાનૂની ટેન્ડર તરીકે રહે છે.
- વર્ષ 2016માં નાબૂદ કરવામાં આવેલી નોટો ભારતમાં તત્કાલિન વર્તમાન ચલણના 86 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. જો કે, મે 2023માં બંધ કરવામાં આવેલી રૂ. 2000ની નોટો દેશમાં ફરતા કુલ ચલણના માત્ર 11 ટકા હતી.
- વર્ષ 2016માં રૂ.500 અને રૂ.1000ની લગભગ 21 અબજ નોટો બદલી કે જમા કરવામાં આવી હતી. 2023માં અત્યાર સુધીમાં 2000 રૂપિયાની માત્ર 1.78 અબજ નોટો જ જમા અથવા બદલી શકાઈ છે. ચલણના કદમાં આટલો મોટો તફાવત બંને પ્રકારના નિર્ણયોને અલગ રીતે રજૂ કરે છે.
- વર્ષ 2016માં 500 અને 1000 રૂપિયાની નોટો બદલવા માટે કુલ 52 દિવસનો સમય આપવામાં આવ્યો હતો. આ વખતે 2000 રૂપિયાની નોટ બદલવા માટે લગભગ 140 દિવસનો સમય આપવામાં આવ્યો હતો. હવે પણ બાકીના લોકો RBIમાં 2000 રૂપિયાની નોટ જમા અથવા બદલી શકશે.
નીચે આપેલી લીંક પર ક્લિક કરીને જોડાઓ Abhayam news સાથે.
વોટ્સેપ પર સમાચાર મેળવવા અહીં ક્લિક કરીને Hi લખી મેસેજ કરો.
તમે અમને Whatsapp , Facebook , instagram અને Youtube પર પણ લાઇક અને ફોલો કરી જોડાઓ Abhayam news સાથે
